Alles wat je over gesso moet weten
Wat kan je verwachten in dit artikel
In dit uitgebreide artikel verkennen we de wereld van gesso, een essentiële primer voor kunstschilders. We verkennen de verschillende soorten gesso, zoals traditionele, acryl, gekleurde, transparante en zwarte gesso, en hun toepassingen in de schilderkunst.
Van het beschermen van het canvas tot het verbeteren van de verfhechting en het verhogen van de kwaliteit van schilderijen, gesso speelt een cruciale rol.
Het artikel geeft ook inzicht in hoe je zelf traditionele gesso kunt maken en wanneer het gebruik van gesso optioneel of onnodig is. Met praktische tips en aankoopadviezen is dit een informatieve gids voor iedereen die geïnteresseerd is in schilderkunst.
Wat is gesso?
Gesso is een primer gebruikt door kunstschilders om hun doek of een andere drager te prepareren om op te schilderen.
Het woord gesso komt van het Italiaanse woord voor gips, origineel werd gesso vervaardigd van totijnlijm + kalk of krijt. Tegenwoordig wordt gesso synthetisch gemaakt.
Er zijn verschillende soorten gesso, waaronder:
Traditionele gesso: Dit is de oorspronkelijke formule die gemaakt werd van krijt of kalk en lijm. Het is verkrijgbaar als poeder en moet gemengd worden met water voordat het kan worden aangebracht.
Acryl gesso: Deze variant van gesso wordt gemaakt met acrylhars in plaats van lijm. Het is sneldrogend en kan op bijna elke ondergrond worden aangebracht. Je kan er zowel met acryl als met olieverf over werken.
Gesso voor olieverf wordt niet veel meer verkocht en is enkel geschikt voor olieverf, opletten dus als je gesso koopt en met acryl wil schilderen.
Gekleurde gesso: Dit is gesso met een pigment toegevoegd, waardoor het een gekleurde achtergrond wordt. Dit kan handig zijn voor kunstenaars die niet willen beginnen met een witte ondergrond.
Transparante gesso: Deze variant is transparant en wordt gebruikt om de ondergrond te verzegelen zonder de kleur van de ondergrond te veranderen.
Zwarte gesso: Dit is gesso dat zwart is gemaakt door pigment toe te voegen. Het wordt vaak gebruikt als achtergrond voor schilderijen met een donker kleurenpalet.
Aangepaste gesso: Veel kunstenaars maken hun eigen aangepaste gesso door verschillende ingrediënten toe te voegen om het aan te passen aan hun specifieke behoeften, zoals textuur of kleur.
Maak eens zelf je gesso
Gesso is een tijdloos recept, oorspronkelijk bereid met konijnenlijm en fijn krijt, dat je zelf kunt herontdekken en mengen. Het ambacht van zelfgemaakte gesso brengt unieke voordelen met zich mee; met de toevoeging van krijt, kun je jouw gesso tot een uiterst gladde afwerking schuren, waardoor je paneelschilderijen een spiegelachtige glans krijgen.
Wat je nodig hebt:
- Konijnenlijm of huidenlijm, doorgaans verkrijgbaar in korrelvorm.
- Krijtpoeder.
- Een kleine kookpan en een hittebestendig potje voor de au bain-marie methode.
- Een steuntje om het potje boven de bodem van de pan te houden.
- Een spatel voor het roeren.
Stap voor stap:
1. Plaats de gewenste hoeveelheid konijnenlijm (of huidenlijm) in het potje.
2. Vul de pan met water en plaats het potje op het steuntje.
3. Verhit het water totdat de lijmkorrels volledig zijn opgelost.
4. Haal het potje uit de pan en voeg het krijtpoeder toe tot je de gewenste dikte bereikt. Verhoudingen zijn vaak gebaseerd op gevoel en ervaring, aangezien oude recepturen zelden exacte maten bevatten.
5. Let wel, dit natuurlijke mengsel is niet lang houdbaar, dus bereid alleen wat je nodig hebt. Eenmaal uitgehard op het doek, is de duurzaamheid echter uitstekend.
Met deze traditionele benadering geef je een persoonlijke touch aan je teken- en schilderwerken, verrijk je het creatieve proces en houd je oude technieken in ere.
Huidenlijm en krijt kan je online kopen
Huidenlijm o.a. bij:
Krijtpoeder o.a. bij:
(Deze video wordt niet gesponsord, alles is zuiver informatief voor de lezer.)
Waarom gesso gebruiken?
Gesso beschermt de drager
Verf kan schadelijke stoffen bevatten, Vooral olieverf tast na verloop van tijd het doek of papier aan. Als je met acryl schildert is het gebruik van gesso in dit opzicht niet strikt noodzakelijk.
Gesso beschermt het schilderij
Gesso is ook een bescherming zijn voor het schilderij. Er kan bijvoorbeeld vuil in het canvas komen door de inwerking van de luchtvochtigheid en stof. Bij een schilderij met weinig verfdikte kan dit vuil zichtbaar worden in de vorm van doffe of gekleurde plekken
Gesso verhoogt de kwaliteit van het schilderij
Een schilderij dat met gesso geprepareerd werd zal meer glans hebben, de kleuren zijn sterker en het licht meer op. Dit komt omdat het krijt in de gesso het licht weerkaatst, zelfs door een aantal lagen verf.
Gesso zorgt voor een betere hechting
Door het gebruik van gesso kan je op bijna elke ondergrond schilderen, zelfs te veel of te weinig absorberende materialen, want de gesso zorgt voor een goede hechting.
Door de toepassing van gesso spaar je verf
Op sterk absorberende ondergronden zorgt de gesso er voor dat de eerste verflagen niet in de ondergrond gezogen worden. Dat is niet alleen duur, zeker als we een goede kwaliteit verf gebruiken maar zorgt ook voor een schraal en dof effect.
En als ik geprepareerd doek gebruik ?
Ook als je geprepareerd doek gebruikt is het zinvol om toch één of twee lagen gesso toe te passen. De industriële bewerking van het doek is weliswaar goed, maar de extra lagen gesso zullen de kwaliteit van je werk positief beïnvloeden.
Je moet er bij het aanschaffen van geprepareerd doek ook op letten dat het geschikt is voor acryl. Sommige doeken zijn speciaal voor olieverf geprepareerd.
Waarom en hoe moet je gesso gebruiken? - Mandy Groot - video Nederlands gesproken - 7:28 min.
GESSO: meer dan een grondverf - ONDER DE LOEP - Beika ART - video Nederlands gesproken - 9:44 min.
Gesso op papier als ondergrond voor acrylverf - Schilderen met Toon Nagtegaal - video Nederlands gesproken - 10:21 min.
Wat is het resultaat als ik geen gesso gebruik?
Als je geen gesso gebruikt hangt het resultaat sterk af van de ondergrond waarop je schildert. Je kan dit natuurlijk bewust nastreven om variatie in je werk te bekomen.
Als je op dit papier schildert, zonder eerst een laag gesso toe te passen, zal je werk matter blijven en de verf enigszins doffer.
Gesso kan contraproductief zijn als je de drager wil laten meespelen. Het loont echter zeer de moeite om voor je begint te schilderen op een nieuwe soort drager, eerst uit te testen wat het verschil is tussen wel of niet met gesso prepareren. Het kan juist interessant zijn wanneer de eerste verflaag in de drager gezogen wordt.
Wanneer heeft het werkelijk geen zin om gesso te gebruiken?
Wanneer je op een geschikte ondergrond werkt, met een goede hechting, en je van plan bent om een dikke laag modelleerpasta aan te brengen voor je begint te schilderen, heeft het geen enkele zin om eerst gesso toe te passen.
Ik wil dat de drager zichtbaar blijft
Als je wil dat de drager zichtbaar blijft, dan gebruik je uiteraard geen gesso. Bij acrylverf is gesso bovendien niet absoluut noodzakelijk. Je kan de ondergrond wel afdichten door het toepassen van een medium of een absorberende grondlaag (o.a. aangeboden door golden)
over een mislukt schilderij om mijn doek opnieuw te gebruiken.
Dit kan enkel als je met acryl schildert. Soms kan het beter zijn om gewoon één of twee lagen titaanwit over het oude schilderij aan te brengen.
Gesso is op waterbasis en kan dus niet over olieverf aangebracht worden.
Waar kan ik gesso door vervangen?
Je kan gesso in sommige gevallen beter vervangen door een primer die speciaal ontwikkeld is voor het soort materiaal waarop je schildert. Zorg er wel voor dat deze primer overschilderbaar is met de verf van je keuze. Bekijk de instructies op de verpakking of vraag uitleg aan de verkoper. Het gebruik van een speciale primer kan vooral nuttig zijn bij zeer slecht hechtende materialen, of materialen die roesten of andere problemen geven met vocht.
Bij een goed geprepareerd doek kan je ook volstaan met het aanbrengen van één of twee lagen titaanwit, maar het effect is anders dan bij toepassing van gesso. Het is interessant om dit eerst uit te testen.
Hoe breng ik gesso aan?
Meestal moet je de gesso een beetje verdunnen met water, zeker als je de gesso glad wil aanbrengen.
Je kan gesso aanbrengen met een breed penseel, met een paletmes of met een rolletje. Je krijgt telkens een ander resultaat.
Voor een goed resultaat zijn drie lagen gesso nodig, veel hangt natuurlijk af van het beoogde resultaat en van de ondergrond. Op bepaalde ondergronden kan het lonen om toch vijf lagen gesso aan te brengen. Op een reeds industrieel geprepareerd doek kan je volstaan met één of twee lagen gesso.
Breng elke laag in een andere richting aan, dat geeft het beste resultaat.
Geeft gesso structuur aan de drager?
Dat bepaal je zelf. Je kan de gesso extreem glad tot redelijk ruw aanbrengen.
Als je na het aanbrengen van elke laag de gesso schuurt met fijn schuurpapier bekomen je een zeer gladde en zachte ondergrond, ideaal om bijvoorbeeld portretten te schilderen.
Maar je kan ook een bepaalde structuur geven aan de gesso: door strepen te trekken met de borstel, of bijvoorbeeld door plastic op de natte gesso te leggen en die terug weg te trekken.
Acylverf technieken: structuur aanbrengen met gesso - Donna Hoogstraaten - video Nederlands gesproken - 16:04 min.
Kan ik op gesso tekenen ?
Gesso vormt een matte witte laag waarop je kan tekenen met verschillende materialen, die als je dat wil zichtbaar blijven in het afgewerkte schilderij.
De schets voor je schilderij kan je op twee manieren aanbrengen:
met verf bovenop de gesso
met potlood onder de allerlaatste laag gesso, deze laag fixeert het grafiet zodat het je verf niet verkleurt
Waar kan ik gesso kopen?
In Gent kan je terecht bij Lucas Creativ en Schleiper.
In Antwerpen en Sint-Niklaas kan je terecht bij De Wiew.
Verder kan je informeren bij de betere hobbywinkels wat ze in huis hebben.
(Deze video wordt niet gesponsord, alles is zuiver informatief voor de lezer.)
Toepassing van Gesso - enkele praktische ideeën
Texturen creëren: Gebruik gesso om verschillende texturen te creëren op je canvas voordat je schildert. Dit kan door gereedschappen zoals paletmessen, borstels, of zelfs huishoudelijke voorwerpen te gebruiken om patronen te maken in de natte gesso.
Gekleurde ondergronden: Meng pigmenten in je gesso om een gekleurde basis voor je werk te creëren. Dit kan helpen om een bepaalde stemming of atmosfeer in te stellen voordat je begint te schilderen.
Gemengde media: Experimenteer met gesso als een lijm voor gemengde media. Breng het aan over materialen zoals stof, papier of houtsnippers voordat je gaat schilderen.
Gladde afwerkingen: Voor een hyperrealistisch schilderij, schuur je de gesso-lagen tot ze extreem glad zijn, waardoor je een bijna onzichtbare ondergrond krijgt om fijne details op aan te brengen.
Gesso als schildermedium: Meng gesso met acrylverf om een dikker, pasteus medium te creëren waarmee je kunt schilderen en meer textuur aan je werk kunt geven.
Laat je Kunststem Horen: Jouw Gesso-Gedachten in de Spotlight!
Ben je geïnspireerd om met gesso aan de slag te gaan na het lezen van dit artikel? Ik ben erg benieuwd naar je creatieve ideeën en experimenten met gesso.
Deel je ervaringen, vragen of je laatste gesso-meesterwerk in de commentaren hieronder.
Laten we elkaar inspireren en onze kunst samen naar nieuwe hoogtes tillen! Heb je een unieke techniek ontwikkeld of een speciale tip die je wilt delen? We lezen graag over je ervaringen en wie weet, misschien helpt jouw inzicht andere kunstenaars om hun werk verder te verbeteren!
Relevant artikel in deze blog
Verken deze blog
Alle ins en outs
Wil je werkelijk alles over een bepaald onderwerp weten?Alles over Schilderen
Creatief schilderen is het kind in jou laten spelen
