Blauw in de kunst
‘Venster’ mixed media - 60 × 60 cm.
Van ultramarijn tot bic-blauw
Blauw, een kleur met een fascinerende geschiedenis, een diepe symboliek en een bijzondere rol in de kunst.
Het lijkt alomtegenwoordig op onze planeet, maar in de natuur is blauw verrassend zeldzaam. Wat maakt blauw zo bijzonder?
In dit artikel duiken we in de betekenis, geschiedenis en toepassing van deze veelzijdige kleur.
Inhoud
De Nieuwevaart in Gent
Blauw, de geschiedenis van een kleur
Blauw heeft een rijke geschiedenis in de kunst en cultuur.
In de oudheid werd de kleur nauwelijks erkend; in veel oude talen bestond er zelfs geen woord voor blauw. De Egyptenaren waren de eersten die een synthetisch blauw pigment ontwikkelden, Egyptisch blauw, waarmee ze tempels en kunstvoorwerpen kleurden.
In de middeleeuwen werd blauw geassocieerd met het goddelijke, met name in christelijke kunst waar de mantel van Maria vaak in diep ultramarijn werd geschilderd.
Dit pigment, gemaakt van het kostbare lapis lazuli, was ooit duurder dan goud. Pas later werden goedkopere blauwe pigmenten ontwikkeld, zoals Pruisisch blauw en kobaltblauw, waardoor de kleur toegankelijker werd voor kunstenaars.
Wat maakt blauw zo bijzonder en populair?
Blauw is tegenwoordig een van de populairste kleuren ter wereld.
Het wordt geassocieerd met rust, vertrouwen en stabiliteit. Psychologisch gezien heeft blauw een kalmerende werking en wordt het vaak gebruikt in interieurs, logo’s en uniformen.
Het is ook de kleur van water en lucht, wat een universeel gevoel van sereniteit oproept.
Why It's Your Favourite Colour - McKay Williamson - video Engels gesproken -9:09 min.
Blue: The Most Human Colour - What's So Great About That? - video Engels gesproken -9:04 min.
‘Dansende lijnen’ - acryl op papier - 30 × 30 cm.
De verschillende tinten blauw
Blauw is geen eenduidige kleur; er bestaan talloze tinten met elk hun eigen karakter. Enkele veel gebruikte blauwen:
Ultramarijn: Diep en levendig, historisch gemaakt van lapis lazuli.
Pruisisch blauw: Intens en donker, ontdekt in de 18e eeuw.
Kobaltblauw: Een helder en krachtig blauw, populair in schilderkunst.
Indigo: Een diepblauwe tint die veel in textiel wordt gebruikt.
Cerulean blauw: Licht en luchtig, vaak gebruikt in landschapskunst.
Blauwe kleuren verf - Blogpost in Shabby Treats biedt een uitgebreid overzicht van allerlei soorten blauw met uitleg over hun gebruik.
Focus on Blues - Jane Blundell - video Engels gesproken - 15:41 min. In deze video maakt Jane Blundell swatches van een hele reeks verschillende blauwen
The Story of Ultramarine from the Silk Road to Renoir: The Chemistry of Colour The National Gallery - video Engels gesproken - 8:04 min.
The Rarest Pigment in the World | Colour the Spectrum of Science | BBC Earth Science - video Engels gesproken - 5:18 min.
Dr. Joe Schwarcz: The origins of Prussian blue - Montreal Gazette - video Engels gesproken - 3:58 min.
Indigo: A World of Blue - Documentary - Maiwa - video Engels gesproken - 1.00:21 min.
Blauw en zijn relatie tot andere kleuren
Blauw behoort tot de drie primaire kleuren en vormt een belangrijk onderdeel van het kleurenspectrum.
Het staat tegenover oranje in het kleurenwiel, waardoor het een complementaire kleur is die sterke contrasten kan opleveren.
Samen met geel vormt blauw groen, en met rood ontstaat paars.
Explore Blue: Warm, Pure, and Cool + Understanding Hue - Mixed Media Marion - video Engels gesproken - 9:26 min.
The Painting of Indigo Dreaming - David M. Kessler Fine Art - video - 4:58 min.
‘Dansende lijnen’ - mixed media op papier
Het mengen van blauwen
Door blauw met andere kleuren te mengen, kunnen verrassende effecten ontstaan:
Blauw + geel = Groen (van olijfgroen tot fel limegroen)
Blauw + rood = Paars (van lavendel tot diep violet)
Blauw + wit = Pastelblauw of licht hemelsblauw
Blauw + zwart = Diep, donkerblauw zoals marineblauw
Cobalt Blue vs Parisian Blue - Old Holland Classic Colours - video Engels gesproken - 8:04 min.
Compare Two Blues - Cerulean vs Phthalo Blue - Kris DeBruine Studio - video Engels gesproken - 8:16 min.
Technische aspecten van het schilderen met blauw
Blauw is een veelzijdige kleur in de schilderkunst.
Kunstenaars kunnen kiezen tussen dekkende en transparante blauwen, afhankelijk van het gewenste effect.
Moderne synthetische pigmenten zoals ftaloblauw en Mangaanblauw bieden intense kleurkracht en lichtechtheid.
A story of blue - nature video - video Engels gesproken - 6:43 min.
Making the most blue natural pigment out of lapis lazuli into handmade watercolor paint - Dirty Blue Tube - video Engels gesproken - 6:20 min.
STOP Buying Lapis Paint Until You See This - Dirty Blue Tube - video Engels gesproken - 14:02 min.
Prussian Blue - The color that electrified the art world - Miguel Bevia - video Engels gesproken - 3:26 min.
Blauw in monochrome kunst
Blauw leent zich uitstekend voor monochrome schilderijen en tekeningen.
Een goed voorbeeld is de ‘Blauwe Periode’ van Picasso (1901-1904), waarin hij melancholie en eenzaamheid uitdrukte met koele, sombere blauwtinten.
Picasso's Blue Period - Shawn Grenier | The Canvas - video Engels gesproken - 9:08 min.
Pablo Picasso's Blue Period: Why Did Picasso Have a Blue Period? - Dans Le Gris - video Engels gesproken - 5:25 min.
Ook Yves Klein gebruikte blauw op radicale wijze met zijn zelfontwikkelde International Klein Blue (IKB), een diep verzadigd blauw dat bijna een spirituele kwaliteit heeft.
Why the World's Rarest Blue Took 10 Years to Recreate | WSJ Coveted - video Engels gesproken - 9:23 min.
Een bouwwerf in de Bloemekenswijk in Gent
Psychologie en symboliek van blauw
Blauw roept uiteenlopende emoties en associaties op:
Rust en kalmte:
Blauw heeft een bewezen ontspannend effect op de geest en wordt daarom vaak gebruikt in slaapkamers en meditatieruimtes.
Lichtere blauwtinten, zoals hemelsblauw en pastelblauw, kunnen een ruimte optisch vergroten en een gevoel van openheid creëren. Diepere blauwen, zoals nachtblauw of indigo, kunnen een knusse, veilige sfeer scheppen.
In meditatieruimtes wordt blauw toegepast vanwege de associatie met concentratie en spirituele rust
Betrouwbaarheid en autoriteit:
Veel bedrijven gebruiken blauw in hun branding (denk aan Facebook, LinkedIn en Twitter).
Blauw is de kleur van autoriteit en discipline.
Veel politie- en militaire uniformen zijn blauw omdat de kleur betrouwbaarheid en professionaliteit uitstraalt. Dit heeft een lange traditie; al in de 18e en 19e eeuw waren marineblauwe uniformen gangbaar in het leger.
Spirituele en goddelijke betekenis:
De blauwe mantel van Maria symboliseert zuiverheid en hemelverbondenheid.
In de christelijke iconografie werd blauw beschouwd als de kleur van de hemel en het goddelijke licht. Dit is een van de redenen waarom Maria, als symbool van zuiverheid en goddelijke genade, vaak in een blauwe mantel wordt afgebeeld.
In veel religieuze tradities vertegenwoordigt blauw de oneindigheid van de kosmos en het transcendente. In het hindoeïsme wordt bijvoorbeeld Krishna vaak met een blauwe huid afgebeeld, wat zijn goddelijke en bovennatuurlijke aard benadrukt.
Blauw wordt ook geassocieerd met wijsheid en innerlijke vrede in spirituele praktijken zoals meditatie en yoga.
Blauw in de kunstgeschiedenis
Blauw speelde door de eeuwen heen een belangrijke rol in de kunst:
Egyptisch blauw werd al in het oude Egypte gebruikt voor decoratieve doeleinden. Dit pigment werd toegepast op tempels, grafkamers en standbeelden, en stond symbool voor de hemel en het goddelijke. Het werd beschouwd als een kleur die bescherming bood en werd vaak gebruikt in amuletten en sieraden.
Egyptian Blue: The 5,000-Year-Old Pigment Still Inspiring Modern Science - Did You Know Discovery - video Engels gesproken - 8:00 min.
Middeleeuwse miniaturen bevatten ultramarijn vanwege de heilige betekenis. Dit kostbare pigment werd gereserveerd voor belangrijke religieuze afbeeldingen, zoals de mantels van Maria en Christus. Het symboliseerde goddelijke wijsheid en spiritualiteit en werd vaak gebruikt in kerkelijke manuscripten en fresco’s.
Voor kunstenaars die geen toegang hadden tot ultramarijn, bood het goedkopere azuriet een betaalbaar alternatief. Azuriet werd gewonnen uit kopererts en had een minder diepe, maar nog steeds levendige blauwe kleur.
Delfts blauw werd beroemd in de Nederlandse keramiektraditie. Vanaf de 17e eeuw ontwikkelden Nederlandse pottenbakkers hun eigen interpretatie van Chinees porselein, waarbij ze de kenmerkende blauwe decoraties op witte ondergrond toepasten. Dit leidde tot iconische ontwerpen die nog steeds wereldwijd worden gewaardeerd.
SCHIE TV: Schiedamse is al 42 jaar meesterschilder van Delfts Blauw: 'Je mag geen vergissing maken' - Twee - video Nederlands gesproken - 4:00 min.
Jan Fabre’s ‘Bic Art’ maakt gebruik van alledaagse blauwe Bic-pennen om gedetailleerde tekeningen te creëren. Fabre beschouwt de blauwe Bic-pen als een democratisch medium waarmee hij monumentale kunstwerken maakt, variërend van tekeningen tot objecten en installaties. Zijn werk onderzoekt thema’s als discipline, herhaling en transformatie, waarbij de blauwe inkt een diepgaande visuele impact heeft.
Het uur blauw - Jan Fabre - SMAK Gent
‘Verlaten schommels’ - inkt en aquarel op papier
Blauw in de natuur
Hoewel blauw veel voorkomt in de lucht en de oceaan, is het verrassend zeldzaam in planten en dieren.
De kleur van de lucht is het resultaat van lichtverstrooiing, terwijl blauwe veren en schubben bij dieren vaak een optisch effect zijn in plaats van pigmentatie.
Dit fenomeen wordt veroorzaakt door microscopische structuren die het licht op een specifieke manier reflecteren, zoals te zien is bij vlinders en vogels zoals de blauwe gaai.
Waar komt de kleur blauw vandaan in onze natuur? - artikel in ‘Onze Natuur’
Blauw is een kleur die inspireert, kalmeert en uitdaagt.
Of je nu een schilderij maakt met diepe ultramarijnen of een schets met een eenvoudige blauwe Bic-pen, blauw biedt eindeloze mogelijkheden om creatief aan de slag te gaan.
***
Verder lezen
Bleu. Histoire d'une couleur - Michel Pastoureau, Le Seuil (April 7, 2016)
Deze e-tentoonstelling gaat over blauw. De kleur van uitgestrekte oceanen en de ongrijpbare, oneindige hemel, met connotaties zoals spiritualiteit en melancholie. We belichten hier een paar facetten van de symboliek van de kleur blauw.
De geschiedenis van de kleur Blauw - Blogpost in Leoprinting
***
Relevant artikel in deze blog
5 tips om nieuwe verf uit te proberen
Hoe Je het Beste uit Nieuwe Verf Haalt
Verken in deze blog
Alles over Kleur
Op deze pagina vind je artikelen die je leren kleuren te begrijpen, te combineren en creatief toe te passen. Van kleurentheorie tot verrassende combinaties en tips om je palet uit te breiden – hier vind je alles om je kunst naar een hoger niveau te tillen.
